Kağız necə istehsal olunur? ✅

Kağız gündəlik həyatımızın vazkeçilməzləri arasındadır. Her gün istifadə etdiymiz kağız barədə çoxumuzun məlumatı yoxdur. Yəni nece yaranıb?harda yaranıb?nədən yaranıb? 

Kağız – ağacdan hazırlanan bir materialdır. Bəs bir ağac bir kazğıza necə çevrilir? Maraqlısı da odur ki kağız, ağacın incə yarpaqlarından deyil, qalın kötüyündən hazırlanır. 

Statiskaya baxanda görmək olar ki, 1 ton ofis kağızının istehsalı üçün ən azı 10 kağız kəsilməlidir. Buna görə də istifadə edilmiş kağızların yenidən emalı isə minlərlə ağacın, həmçinin böyük meşələri xilas edə bilər. 

Kagız nece istehsal olunur? 

Maraqlısı odurki,kağız ağacın nazik yarpaqlarından deyil, sərt və sağlam kötüyündən hazırlanır. 

Bu gün kağız istehsal edən fabriklər fəaliyyət göstərir. Müasir texnologiya ilə kağız istehsalı daha verimli hala gəlib. 

İlk öncə oduncağın qabığı içinə zərər verməyəcək şəkildə soyulur. Daha sonra oduncaq 2.5 sm-lik kötüklər halında doğranılır. Daha sonra bitki lifləri istənməyən ligindən ayrılması üçün turşu məhlulunda qaynadılır. Bu prosesin sonunda əldə edilən kağız xəmirində sadəcə bitki lifləri qalır. Daha sonra xəmir su ilə yuyularaq ligin artıqlarından da təmizlənir. Kağıza ağ rəng verəndə bu prosesdir. 

Buna görədə su istehsal prosesinin ən önəmli bir maddəsidir. 1 kq kağız istehsal etmək üçün 100 litr su istifadə olunur. Suyun daha az israf edilməsi üçün müxtəlif üsullar inkişaf etdirilmişdir. Bu gün istifadə edilən suyun 90%-i çevrilərək yenidən istifadə olunur. 

İstifadə edilən ağac talaşalarının böyük bir hissəsi taxta fabriklərinin artıq məhsullarıdır. Ətrafa zərər verməmək üçün kağız xəmrini ağartmaq üçün istifadə olunan kimyəvi maddələrdə xlor olmamasına diqqət edilir. 

Daha sonra xəmirin içindəki liflərin düzləşdirilməsi üçün xüsusi olaraq yaradılmış bıcaqlardan istifadə olunur. Bu proses eyni zamanda lifləri daha kiçik parçalara ayıraraq liflərin bir-birinə daha yaxşı yapışmasını təmin edir. Bunun sayəsində kağızın quruluşu sağlamlaşır.

İstehsalçılar eyni zamanda sıxlığı və matlığı artırmaq üçün xəmirə kalsium karbonat da əlavə edirlər. İstəyə görə kağızı rəngləndirmək üçün nişasta ( və ya boya) və optik partladıcılar istifadə olunur. 

Bütün bu proseslər tamamlandıqdan sonra xəmir qurumaya hazır hala gəlir. Kağız fabriklərinin qəlbi sayılan maşınlarda qurutma işləri aparılır. Kağız maşınları,eyni zamanda bir çox işi edən kiçik maşınların bir araya gəlməsindən yaranır. Xəmir dönən tellər və qayışlar arasındakı dar boşluqdan keçərək qurudulur. Xəmirdən ayrılan su, oluklarla çölə çıxarılarkən, tətbiq olunan təyziq və istilik kağıza son formasını verir. Beləliklə maşının digər ucundan kağız lövhələr çıxmağa başlayır.

Ancaq yenə də bir az nəm qalır. Bu nəmin qurudulması üçün də infraqırmızı radiasiya istifadə tətbiq edilir. 

Son olaraq kağız mütəxəssislər tərəfindən dəqiqliklə incələnir. Hər hansı problem olub olmadığı araşdırılır. Əgər bir problem varsa, lazım olan proseslər təkrarlanır. İstehsal olunan kağız lövhələr 80 km uzunluğunda və 9 metr enliliyində ola bilir. Bir kağız rulonu 120 ton son ağırlığında ola bilir. Ancaq bazarın ehtiyacına uyğun olaraq, daha kiçik uzunluqlara bölünmüş olaraq fabrikdən çıxır. 

Kağız xəmirindən ehtiyaca uyğun olaraq fərqli kimyəvi maddələr istifadə edilərək kitab kağızından, uşaq bezinə kimi geniş bir spektirdə bir çox kağız növü istehsal oluna bilər. 

Ölkəmizə daxil olan kağız və karton malların keyfiyyəti əvvəlcə gömrük komitələrinin ixtisaslı labaratoriyalarında yoxlanılır, sonra onların ölkənin satış məntəqələrinə buraxılmasına icazə verilir. 

Son zamanlar kağıza və karton mallara artan təlabata görə lazım olan xammalı əldə etmək üçün meşələr çox qırılır. Meşələrin qırılmasının qarşısını almaq üçün kağız istehsalında sintetik liflerdən istehsal olunmağa başlayıb. Bu çox sərfəli qiymətə kağız almağa imkan verir. 

Respublikamızda tullantı kağızlar emal edilərək karton istehsalı həyata keçirilir. Bakı və ölkənin ayrı-ayrı rayonlarından toplanmış kağız tullantıları Azərbaycan Kağız və Karton İstehsalatı Kombinatına gətirilir. Burada isə müxtəlif növ kağızlar istehsal edilir,daha sonra isə bu kağızlardan Xırdalan Karton Fabrikində karton məhsulları istehsal edilir. 

Tullantı kağız məhsulları 5-6 dəfə təkrar emal olunduqda belə, tərkibindəki liflər öz keyfiyyətini saxlaya bilir. 

Kağızın yaranma tarixi

İlk kağız eradan əvvəl II əsrdə Çində ipəkdən hazırlanıb. Kağız Xan sülaləsi dövründa tut ağacından hazırlanırdı. İlk dəfə Çində kağızdan bağlamalar və yazı yazmaq üçün istifadə olunurdu. 

Sun imperiyası dövründə isə ilk kağız pul əskinası kəsilmişdir. 

İlk kağız fabriki isə Bağdadda 794cü ildə Harun ər Rəşidin vəzirinin oğlu ibn Fəzl tərəfindən yaradılmışdır. 

Avropa da isə ilk dəfə olaraq 1100cü ildə kağız fabriki fəaliyyətə başlamışdır.